ÁP DỤNG TẬP QUÁN GIẢI QUYẾT VỤ VIỆC DÂN SỰ KHI CHƯA CÓ ĐIỀU LUẬT ÁP DỤNG
Áp dụng tập quán giải quyết vụ việc dân sự (VVDS) khi chưa có điều luật áp dụng là nguyên tắc tiến bộ nhằm bảo vệ, cũng như tôn trọng các quyền của con người được Hiến pháp và pháp luật công nhận. Hãy cùng WINLEGAL tìm hiểu về nguyên tắc này trong bài viết dưới đây nhé.
CƠ SỞ PHÁP LÝ
Bộ luật Dân sự năm 2015;
Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015.
1. TẬP QUÁN LÀ GÌ?
Khoản 1 Điều 5 BLDS 2015 quy định: “Tập quán là quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng để xác định quyền, nghĩa vụ của cá nhân, pháp nhân trong quan hệ dân sự cụ thể, được hình thành và lặp đi lặp lại nhiều lần trong một thời gian dài, được thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong một vùng, miền, dân tộc, cộng đồng dân cư hoặc trong một lĩnh vực dân sự”.
2. ÁP DỤNG TẬP QUÁN LÀ GÌ?
Áp dụng tập quán là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền căn cứ vào tập quán của địa phương hoặc tập quán của một dân tộc để giải quyết các tranh chấp phát sinh tại địa phương hoặc dân tộc đó nếu trong pháp luật dân sự chưa có sẵn quy phạm để áp dụng trực tiếp.
3. ÁP DỤNG TẬP QUÁN GIẢI QUYẾT VỤ VIỆC DÂN SỰ KHI CHƯA CÓ ĐIỀU LUẬT ÁP DỤNG
Theo Khoản 1 Điều 45 BLTTD 2015, nguyên tắc áp dụng tập quán là những tư tưởng cơ bản chỉ đạo hoạt động áp dụng tập quán của Tòa án để giải quyết VVDS khi chưa có điều luật để áp dụng. Cụ thể, “Tòa án áp dụng tập quán để giải quyết VVDS trong trường hợp các bên không có thỏa thuận và pháp luật không quy định. Tập quán không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Điều 3 của BLDS”.
Tập quán chỉ được áp dụng để điều chỉnh các VVDS khi có đủ các điều kiện sau đây: (i) Vụ việc được giải quyết thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật dân sự; (ii) Giữa các bên không có thỏa thuận và chưa có các quy định của pháp luật điều chỉnh trong trường hợp này; (iii) Có tập quán để áp dụng giải quyết VVDS và tập quán đó không trái với nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự theo Điều 3 BLDS 2015.
Đối với điều kiện về “chưa có các quy định của pháp luật điều chỉnh trực tiếp các tranh chấp này và các bên không có thỏa thuận khác”, khi so sánh với BLDS trước đó, nhận thấy đây là điểm mới so với quy định liên quan. Điều 3 BLDS 2005 quy định: “Trong trường hợp pháp luật không quy định và các bên không có thỏa thuận thì có thể áp dụng tập quán”. Theo đó, pháp luật được ưu tiên áp dụng đầu tiên, tức là pháp luật có giá trị bắt buộc phải áp dụng và khi đã có quy định pháp luật thì tập quán không được áp dụng. BLDS 2015 đã ưu tiên sự thỏa thuận của các bên trong quan hệ tư với điều kiện sự thỏa thuận đó không trái pháp luật, không vi phạm đạo đức xã hội. Sự thay đổi này là phù hợp với bản chất của quan hệ dân sự, đồng thời đảm bảo được quyền tự do, thỏa thuận, bình đẳng… trong xác lập quan hệ dân sự của các chủ thể.
Khoản 1 Điều 45 BLTTD 2015 quy định: “Khi yêu cầu Tòa án giải quyết VVDS, đương sự có quyền viện dẫn tập quán để yêu cầu Tòa án xem xét áp dụng…” “Trường hợp các đương sự viện dẫn các tập quán khác nhau thì tập quán có giá trị áp dụng là tập quán được thừa nhận tại nơi phát sinh VVDS”.
Thực tế, việc xác định giá trị nội dung của tập quán là một vấn đề nan giải, bởi lẽ tập quán có thể có lợi cho cá nhân, cộng đồng này nhưng không có lợi cho cá nhân, cộng đồng khác. Do đó, nhằm hướng đến việc bảo đảm quyền lợi cho chủ thể thì đòi hỏi mỗi Thẩm phán không chỉ có sự hiểu biết nhất định đối với mỗi vùng miền, địa phương mà còn phải có sự công tâm, công bằng trong quá trình xét xử, từ đó tạo nên sự ổn định, công bằng trong các quan hệ xã hội, góp phần xây dựng và hoàn thiện nhà nước ta hiện nay.
Trên đây là nội dung về việc áp dụng tập quán giải quyết VVDS khi chưa có luật áp dụng, WINLEGAL chia sẻ đến bạn. Mọi thắc mắc xin vui lòng liên hệ:
CÔNG TY LUẬT TNHH WINLEGAL
Trụ sở chính (văn phòng giao dịch): Lô 09 khu N1 ngõ 1, đường Nguyễn Hoàng Tôn, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, TP. Hà Nội
