Những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng của Việt Nam ngày càng tăng cao, thành tựu trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội được thành lập ngày càng nhiều. Xã hội phát triển, chất lượng cuộc sống của người dân cũng được cải thiện lên cao hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đó, tình hình tội phạm nói chung và tội xâm phạm danh dự, nhân phẩm nói riêng cũng có có chiều hướng gia tăng, trong đó có tội hiếp dâm.
Để hiểu rõ hơn những quy về tội hiếp dâm, Công ty Luật TNHH Winlegal chúng tôi xin cung cấp tới quý độc giả những thông tin cơ bản về tội hiếp dâm và cấu thành tội hiếp dâm như sau:
1. Khái niệm tội Hiếp dâm
Tội hiếp dâm là loại tội xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của con người. Người bị hiếp dâm có thể sẽ phải chịu rất nhiều ảnh hưởng tiêu cực cả về tâm lý lẫn sức khỏe. Thực tiễn xét xử loại tội phạm này cho thấy tội phạm hiếp dâm có những biểu hiện rất đa dạng với nhiều thủ đoạn, phương pháp, phương tiện khác nhau.
Trong pháp luật Hình sự Việt Nam, nhận thức về tội hiếp dâm cũng có những quan điểm khác nhau. Đầu tiên phải kể đến quy định trong Bản tổng kết và hướng dẫn số 329-HS2 ngày 11/05/1967 của TANDTC về hướng dẫn xét xử tội hiếp dâm và các tội khách về tình dục đã ghi nhận: “Hiếp dâm là hành động bắt buộc người phụ nữ phải chịu sự giao cấu trái ý muốn hoặc không có ý muốn của người đó bằng cách dùng bạo lực về thể chất, hay uy hiếp về tinh thần, hay lợi dựng gây tình trạng không thể tự về hoặc biểu lộ ý chí của người đó”. Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, quy định về tội hiếp dâm tại Điều 141 BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã có sự kế thừa các quy định trong BLHS năm 1985, BLHS năm 1999 và các văn bản pháp luật trước đó khai quết các đặc điểm phản ánh bản chất của tội hiếp dâm là “hành vi giao cấu trái ý muốn” của người phạm tội đối với nạn nhân đồng thời cũng có những bổ sung để phù hợp hơn với những biểu hiện mới của tội này thực tế.
Chính vì vậy, tại khoản 1 Điều 141 BLHS năm 2015 quy định về Tội Hiếp dâm như sau: “Người nào dũng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dùng tình trạng không thể tự vệ của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác nhằm giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái ý muốn của nạn nhân, thì bị phạt từ 02 năm đến 07 năm”.
2. Đặc điểm của Tội hiếp dâm
Thứ nhất, tội hiếp dâm là loại tội phạm có tính chất nguy hiểm cao cho xã hội. Tính nguy hiểm cao cho xã hội của tội phạm này thể hiện ở chỗ nó tác động trái pháp luật đến thân thể của nạn nhân, xâm phạm nghiêm trọng nhân phẩm của con người. Hành vi xâm phạm đến một trong những quyền quan trọng của con người được ghi nhận trong Hiến pháp đó là “Quyền được bảo hộ về danh dự và nhân phẩm” (Điều 20 Hiến pháp 2013)
Thứ hai, tội hiếp dâm là hành vi trái pháp luật hình sự. Trong đó, tính trái pháp luật hình sự của một tội phạm thể hiện ở chỗ hành vi phạm tội đó phải được quy định trong BLHS. Hay nói cách khác là hành vi này mâu thuẫn dấu hiệu của một CTCTP cụ thể trong BLHS. Tội hiếp dâm, tính trái pháp luật còn được thể hiện rõ thông qua bản chất của hành vi phạm tội này là hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác trái ý muốn của nạn nhân.
Thứ ba, lỗi của tội hiếp dâm là lỗi cố ý trực tiếp. Điều đó được thể hiện bằng việc khi thực hiện hành vi, người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân những vẫn thực hiện bằng các cách thức, thủ đoạn khác nhau như dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc bằng thủ đoạn khác. Điều này càng thể hiện rõ tính nguy hiểm của hành vi phạm tội hiếp dâm.
Thứ tư, do tính nguy hiểm cao cảu hành vi phạm tội cũng như tầm quan trọng của quan hệ xã hội được BLHS quy định bảo vệ nên người phạm tội hiếp dâm thường phải chịu hình phạt rất nghiêm khác. Trong CTTP cơ bản của tội hiếp dâm, điều luật quy định hình phạt từ từ 02 năm đến 07 năm đối với những trường hợp là tội phạm nghiêm trọng. Mức hình phạt nặng nhất đối với hành vi phạm tội hiếp dâm theo quy định tại khoản 3 Điều 141 BLHS năm 2015 là hình phạt tù chung thân.
3. Cấu thành tội phạm của Tội hiếp dâm
3.1. Chủ thể của tội hiếp dâm
Chủ thể của các tội phạm được quy định trong pháp luật hình sự Việt Nam phải là người có năng lực TNHS và đủ độ tuổi chịu TNHS. BLHS năm 2015 được ban hành và có hiệu lực, điều luật về tội hiếp dâm đã có sự sửa đổi bổ sung hành vi phạm tội là hành vi “quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân” bên cạnh hành vi “giao cấu trái ý muốn”. Hội đồng Thẩm phán TANDTC đã ban hành Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP trong đó hành vi giao cấu và hành vi quan hệ tình dục khác được hướng dẫn tại khoản 1, khoản 2 Điều 3. Như vậy, theo quy định của BLHS năm 2015, nữ giới cũng có thể là chủ thể của tội hiếp dâm và nam giới có thể là nạn nhân của loại tội phạm này. Đồng thời, những trường hợp hiếp dâm người đồng giới cũng có căn cứ để xử lý triệt để đúng người đúng tội chứ không bị chuyển hóa thành các tội phạm khác có những hành vi khách quan tương tự.
Như vậy, chủ thể của tội hiếp dâm theo quy định của BLHS năm 2015 bao gồm người có đủ năng lực TNHS từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi nếu thực hiện hành vi thuộc trường hợp được quy định tại khoản 2, khoản 3 Điều 141 BLHS năm 2015 và những người từ 16 tuổi trở lên thực hiện hành vi vi phạm được quy định tại Điều 141 BLHS năm 2015.
3.2. Khách thể của tội hiếp dâm
Theo quy định của BLHS năm 2015, tội hiếp dâm được quy định tại Điều 141 thuộc chương XIV (Các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm và danh dự của con người). Như vậy, tội phạm này trực tiếp xâm phạm danh dự, nhân phẩm của con người mà cụ thể là xâm phạm quyền tự do tình dục của con người. Quyền tự do tình dục của con người là trong những quyền nhân thân quan trọng của con người được ghi nhận từ lâu trong văn bản pháp luật có giá trị cao nhất – Hiếp pháp.
Hiến pháp. Cụ thể trong Điều 71 Hiến pháp 1992 quy định: “Công dân có quyền bất khả xâm phậm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tình trạng sức khỏe, danh dự, nhân phẩm”. Điều 20 Hiến pháp 2013 tiếp tục ghi nhận những quyền này một cách rõ ràng và mở rộng đối tượng tác động: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm”. Có thể thấy rằng pháp luật Việt Nam đã và đang tìm cách để có thể bảo vệ những quyền nhân thân của người một cách tốt nhất.
Như vậy, có thể khẳng định rằng tội hiếp dâm là loại tội phạm trực tiếp xâm phạm quyền tự do tình dục của con người, qua đó xâm phạm danh dự, nhân phẩm của con người. Đối tượng tác động của tội phạm hiếp dâm là những người đủ 16 tuổi trở lên, không phân biệt giới tính. Những người dưới 16 tuổi sẽ là đối tượng tác động của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi (Điều 142 BLHS năm 2015)
3.3. Mặt khách quan của tội hiếp dâm
Theo quy định tại Điều 141 BLHS năm 2015 thì mặt khách quan của tội hiếp dâm bao gồm các dấu hiệu sau đây:
Thứ nhất, người phạm tội có 1 trong các hành vi khách quan sau đây: (i) Hành vi dùng vũ lực; (ii) Hành vi đe dọa dùng vũ lực; (iii) Lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân; (iv) Thủ đoạn khác.
Thứ hai, hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác được thực hiện trái ý muốn của nạn nhân. Bản chất của tội hiếp dâm chính là hành vi giao cấu hoặc quan hệ tình dục với nạn nhân mà trái ý muốn của họ. Dấu hiệu hành vi khách quan của tội hiếp dâm chỉ đòi hỏi hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác được thực hiện mà không đòi hỏi hành vi này phải kết thúc về mặt sinh lý. Vì vậy, trái ý muốn của nạn nhân nên người phạm tội phải thực hiện vi bằng một trong các thủ đoạn như: dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng trình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác. Để hiểu rõ bản chất của tội phạm này, cần làm rõ rừng hành vi cụ thể:
(1) Hành vi dùng vũ lực. Hành vi dùng vũ lực ở tội hiếp dâm thường được thể hiện như: vật ngã, giữ tay chân, bịt miệng, bóp cổ, đấm, đá, trói, xé quần, xé áo nạn nhân…. Người phạm tội dùng vũ lực nhằm làm mất khả năng chống cự của nạn nhân để thỏa mãn dục vọng của bản thân.
(2) Hành vi đe dọa dùng vũ lực. Đe dọa dùng vũ lực là dùng cử chỉ hoặc lời nói, động tác nhưng chưa tác động trực tiếp vào nạn nhân để nạn nhân hiểu rằng nếu không cho người phạm tội giao cấu thì có thể bị sử dụng vũ đó. Đe dọa dùng vũ lực là hành vi có tính nhất làm tê liệt ý chí của nạn nhân, buộc họ phải chịu sự giao cấu mà không dám kháng cự vì bị dọa giết, gây thương tích.
(3) Lợi dịch tình trạng không thể tự về được của nạn nhân. Đây là trường hợp người phạm tội lợi dụng nạn nhân đang lầm vào một trong những hoàn cảnh nhất định để giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác. Một số hoàn cảnh cụ thể như; Người bị hại không thể chống cự được (bị khuyết tật, bị trói…); Người bị hại bị hạn chế hoặc bị mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi….
(4) Hành vi dùng thủ đoạn khác. Thủ đoạn khác bao gồm các thủ đoạn như đầu độc nạn nhân uống thuốc ngủ, thuốc gây mệ, rượu, bia hoặc các chất kích thích mạnh khác làm nạn nhân lâm vào tình trạng mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi để giao cấu thực hiện hành vi phạm tội khác như: hứa hẹn điểm cao, cho đi học, chu cấp sinh hoạt… để giao cấu thực hiện hành vi.
(5) Người phạm tội thực hiện hành vi giao cấu hoặc bị thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với nạn nhân trái với ý muốn của họ.
3.4. Mặt chủ quan của tội hiếp dâm
Tội hiếp dâm luôn được thực hiện với lỗi có ý trực tiếp. Người phạm tội biết hành vi quan hệ tình dục của mình là trái với ý muốn của nạn nhân nhưng vẫn sử dụng vũ lực, đe doa sử dụng vực lực, lợi dụng trình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc những thủ đoạn khác để thực hiện hành vi phạm tội đó.
Trên đây là toàn bộ thông tin cơ bản mà chúng tôi cung cấp tới Qúy độc giả liên quan tới chủ đề “Tội hiếp dâm và Cấu thành tội hiếp dâm”. Hy vọng những thông tin hữu ích trên sẽ giúp ích được cho các bạn.
Mọi thông tin tư vấn hỗ trợ về dịch vụ vui lòng liên hệ:
CÔNG TY LUẬT TNHH WINLEGAL
Trụ sở chính (văn phòng giao dịch): Lô 09 khu N1 ngõ 1, đường Nguyễn Hoàng Tôn, P. Xuân La, Q. Tây Hồ, TP. Hà Nội
Điện thoại: 0246.29.33.222/0976.718.066
Chuyên viên: Ms Giang
